111 Uur Duisternis

In het Zuid Oosten van Frankrijk, tussen de bossen en bergen waar geen weg vlak loopt, ligt het dorpje Saint-Just-d'Avray. Hier, aan de Montée de l’Harmonie, bevindt zich de ruimte waar ik vijf dagen in retraite zou zijn. Maar niet voordat de ruimte volledig verduisterd was.

Begin deze maand bevond ik mij vijf dagen in het donker. Via een lichtsluis kreeg ik mijn maaltijden en er was een kleine badkamer met douche en toilet. Verder mocht ik me vermaken met meditatie, yoga, bezinning en contemplatie.

Ondanks dat het grootste deel van mijn ervaring niet in woorden te vatten is, wil ik hier graag een aantal inzichten uit mijn “darkness retreat” delen.

(Let op, dit is mijn ervaring geweest. Heb je zelf interesse in een soortgelijke retraite, houd er dan rekening mee dat dit voor iedereen anders uitpakt. Er kan veel naar boven komen als je 24 uur per dag niks anders dan jezelf om handen hebt).

De eerste momenten donker

Niet wetende wat ik kon verwachten begon ik aan deze retraite. Het idee dit te gaan doen gaf me al veel rust, maar hoe kan je je voorbereiden op wat er gebeurt als het licht uitgaat?

Als ‘laatste licht’ had ik een kaars meegenomen. Na het verduisteren van ramen en deuren stak ik de kaars aan en deed het licht uit. Nieuwsgierig, maar ontspannen, ging ik bij de kaars zitten. Lang brandde deze stabiel en vulde de ruimte met een zacht en warm licht. Pas in de laatste 20-30 seconden nam het licht af. In een paar stappen sloot de duisternis zich om de vlam. En met de laatste stap doofde ineens de hele vlam en was er geen licht meer.

Met het vallen van de duisternis stroomde er direct een gevoel van ontspanning over me heen. Mijn ogen, die normaal mijn hele omgeving observeren, kregen rust. Ik was daar. Alleen met mezelf. En ik hoefde niks anders te doen dan daar te zijn. Ik hoefde me vijf dagen niet druk te maken om de wereld om me heen, slechts te zorgen voor mijn eigen primaire behoeften. Deze eerste momenten kon ik alleen maar lachen, en genieten van dit gevoel van pure herkenning.

Duisternis oordeelt niet

Het donker werpt geen schaduwen. Gedurende de retraite merkte ik dat het niet mogelijk voor me was een oordeel te hebben in het donker. Zelfs toen ik per ongeluk hete thee over mijn vingers schonk. Ik voelde de pijn, en heb netjes mijn hand onder de kraan gehouden. Maar de pijn kreeg een heel andere waarde. De pijn werd een puur en onschuldig signaal dat een plek op mijn lichaam aandacht nodig had. Ik had dan ook geen behoefte meer de pijn weg te nemen, maar te luisteren naar wat de pijn veroorzaakte en mijn hand te verzorgen.

Hetzelfde gold voor situaties, ervaringen, en gevoelens die ik de afgelopen jaren heb gehad en waar ik zelf een oordeel over had of me om veroordeeld heb gevoeld. In het oordeelloze donker kon ik deze ervaringen verkennen en doorvoelen. Ook als dat pijn of verdriet opriep kon ik de schoonheid van de ervaring zelf beter zien. En daarmee de soms harde oordelen verzachten.

Mijn hoofd heeft de neiging tot invullen

Als een groot deel van je waarneming wegvalt ga je de ontbrekende delen vanzelf proberen in te vullen. Ik had natuurlijk rustig een ronde door de ruimte gemaakt voor het donker werd, dus ik wist waar ik ongeveer de muren, het bed, de kast, etc. kon verwachten. Ergens in mijn hoofd bevond zich een plattegrond van de kamer die handig gebruikt kon worden om me rond te bewegen.

Naast deze praktische invullingen leidde het gebrek aan visuele prikkels na verloop van tijd ook tot beelden die weinig te maken hadden met de ruimte waar ik me bevond. Op momenten werd de donkerte opgevuld met het beeld van een zonnig tropisch strand, een enorm blauw vuur in het bos, een duistere godin. Het was mooi om te zien of ik deze ‘visioenen’ voor mezelf een symbolische betekenis kon geven. Toch merkte ik dat ze ergens afleidden van de directe ervaring van dat moment. Ik was daar niet om mezelf te verliezen in mooie beelden of spirituele verhalen, maar om ontspanning en vertrouwen te ervaren in het gewoon alleen daar zijn met niet meer dan mezelf.

De meest bijzondere ervaringen hierin waren voor mij dan ook niet de ingevulde beelden, maar juist de momenten dat het helemaal stil werd. Dat mijn gedachten stilvielen, dat ik niks anders zag dan duisternis, en dat de werkelijkheid teruggebracht werd tot alleen die punten waar ik direct in contact was met de wereld om me heen. Waar ik de stoel of grond onder mij voelde, waar ik een geur of geluid waarnam zonder daar woorden voor te zoeken.

Het doorvoelen van die pure stilte en even alleen daar bestaan vormt voor mij de kern en de grootste waarde van deze retraite.

Het eerste licht na de retraite

Chocola is nog zo veel lekkerder

Dit inzicht mag natuurlijk niet ontbreken. Ik had al een vermoeden, dus had een reep chocola meegenomen. De tweede of derde avond besloot ik hier een stukje van te eten. Al bij het openen van de verpakking kwam de geur me tegemoet, en de smaak was nog voller en intenser dan ik die kende. Een aanrader dus, mocht je ooit in het donker zijn. Je overige zintuigen worden scherper, en je staat meer stil bij wat je waarneemt. Het is mooi om daarmee te experimenteren en jezelf ook momenten van genieten te gunnen.

Mijn verlangen

De laatste twee dagen kwam er een gevoel van verdriet en eenzaamheid in me op. Ik kon genieten van die eenzaamheid, en voelde me daar prettig bij. Maar het wees me ook op een verlangen. Het verlangen om dit soort ervaringen niet enkel alleen te beleven, maar iets van de pure stilte en diepte van die ervaring te kunnen delen. Zowel met mensen die me dierbaar zijn als met andere (on)bekenden die dit verlangen herkennen.

Het verlangen om te delen gaf me ook zin en inspiratie om na de retraite weer de wereld in te gaan en nieuwe energie aan Aghora te geven. Hoe dat vorm gaat krijgen is voor mij ook nog niet helemaal duidelijk en voelt in al haar subtiliteit soms nog kwetsbaar. Maar de wens is duidelijk, en ik zal je op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen.

Bij dezen dan ook een open uitnodiging. Als iets in bovenstaande tekst je raakt, als je mijn verlangen herkent (of juist niet), of vragen of ideeën hebt. Laat het me weten, ik luister graag.