Over Grenzen, De Kracht van werken met Grenzen

Inleiding

Bij een grens denken we al snel aan iets wat verdedigd of juist verlegd moet worden. Het woord roept meteen associaties op, of herinneringen aan ervaringen waar we met onze eigen grenzen geconfronteerd werden.

Voor nu wil ik dat eerste oordeel over grenzen even opzij zetten en met een meer neutrale blik kijken naar wat een grens eigenlijk is. Wat speelt zich allemaal af wanneer je op zo’n grens komt, hoe kan je elkaar daar ontmoeten? En waarom zou je zoeken naar het verleggen van je grenzen?

De begrensdheid van woorden wordt bij het schrijven van deze tekst ernstig duidelijk. Dit onderwerp moet je voelen. Dus als de woorden ergens te filosofisch worden, sluit dan even je ogen. En voel hoe de grenzen van je lichaam overgaan in de stoel waar je op zit. Of houd je handen tegen elkaar en probeer je bewust te worden van het punt waar je ene hand je andere hand wordt.

Wat is een grens?

Want eigenlijk ervaar je daarmee wat een grens is: een gebied waar het ene overgaat in het andere, of waarmee twee kanten gescheiden worden. Bijvoorbeeld tussen Nederland en België, tussen onze tuin en die van de buren, tussen de huid van mijn duim en van mijn wijsvinger, tussen jou en mij, jouw gedachten en mijn gedachten, jouw verlangens en mijn verlangens, tussen wat ik prettig vind en wat ik onprettig vind, tussen goed en kwaad, dag en nacht, et cetera.

Er bevindt zich altijd aan beide kanten van de grens iets, voor de grens en over de grens. En deze kanten ontmoeten elkaar op de grens. Dat maakt grenzen ook de plek om te groeien, om te ervaren wat er buiten je gebeurt en wat er zich binnen in je afspeelt. Ook is het een plek waar je bepaalde macht kan uitoefenen, door grenzen van jezelf of “de ander” te verleggen. Dus iets wat begrensd is door de zwaartekracht kan je optillen en daarmee voorbij z’n grenzen brengen.

Het grensgebied is essentieel in Tantra. Als je zoekt naar identificatie met je ‘ware zelf’, of met een godheid, dan stel je jezelf de vraag ‘wie ben ik?’ of ‘wie wil ik zijn?’ Om jezelf te leren kennen moet je je grenzen kennen, en andersom. Want als je jouw goddelijke natuur wilt ervaren, of volledige vrijheid in dit leven, dan kom je vanzelf de grenzen van jouw bestaan tegen, en dan moet je daarmee werken.

Je kunt op verschillende manieren met grenzen omgaan. Je kan heel dicht binnen je grenzen blijven, zodat je hier eigenlijk nooit echt mee geconfronteerd wordt (ik ken geen stroming in de Tantra die deze kijk op grenzen aanhangt). Je kan ook zo veel mogelijk je grenzen opzoeken, fysiek, mentaal, emotioneel jezelf tot het uiterste (en verder) drijven. Door steeds voorbij je grenzen te gaan ervaar je alle mogelijkheden die er in je zitten, word je groter dan je dacht dat je was en raak je misschien wel ooit aan de grenzeloosheid. Deze kijk kom je in een aantal Tantra stromingen tegen, met verschillende gradaties van extremisme.

Een derde optie is om jezelf op die grens te houden. Je gebruikt je grenzen om jezelf te identificeren, niet als eindpunt, maar als stand van zaken. Door steeds verder in te zoomen op een grensvlak krijg je steeds scherper waar jij eindigt en de ander begint, wat die grens nou eigenlijk is. Je komt bij een grenzeloos ‘nulpunt’ van waaruit ruimte ontstaat om te creëren.

Grenzeloos oneindig naar binnen en naar buiten

Grofweg kan je deze twee stromingen onderscheiden in Tantra als het gaat over grenzen. Aan de ene kant een stroming die probeert de grens zo dicht mogelijk te naderen, door verstilling en vertraging op een middenpunt uit te komen (‘het moment’). En aan de andere kant een stroming die over grenzen heen wil, taboes doorbreken, om zo tot een zo groot mogelijke versie van jezelf te komen.

Tantra biedt de mogelijkheid om een grenzeloosheid te ervaren in je leven. In het kader van zelfonderzoek kan je je blik zo diep naar binnen keren dat je een oneindige subtiliteit in je eigen ervaring kan beleven. Je wordt je bewust van de kleinste dingen en kan hier soms helemaal in opgaan.

Tegelijk kijk je met een open nieuwsgierigheid naar de wereld om je heen en zie je hoe oneindig veel mogelijkheden er daar bestaan.

Vaak leggen we de nadruk op het ervaren van die mogelijkheden, jezelf zo groot mogelijk maken en de grootsheid van je bestaan beleven. Dit kan echter niet zonder ook genzeloos naar binnen te keren en je individuele eigenheid te blijven voelen. Het is een combinatie van contact houden met wie je diep van binnen bent en je spannendste dromen ontdekken.

Grenzen verkennen

Hoe ontdek je die spannendste dromen, of hoe verken je jouw grenzen? Als je het contact verliest met wat er in je speelt dan kom je misschien wel op de wildste plaatsen, maar raak je jezelf kwijt. Als je teveel vast blijft houden aan wat veilig en dichtbij voelt is er minder ruimte voor beweging en ontwikkeling.

Zo ontstaat er een spel tussen vertragen en versnellen, tussen experimenteren en verinnerlijken/belichamen. Je kan bijna (helemaal?) zeggen dat je je hele leven op grenzen zit: ieder moment verleg je je eigen tijdelijke begrenzing door in leven te blijven tot het volgende moment, je ruimtelijke begrenzing door de kleinste beweging en ook met ieder gevoel en iedere gedachte verleg je grenzen.

In het kort kan je zeggen: Jij bent je grenzen. Omdat de grens is waar jij overgaat in “de ander”, kan je zeggen dat je grenzen een kader vormen om wie jij bent, dus dat je aan de hand van grenzen kan voelen “dit ben ik”. Door een grens te raken weet je waar je zelf staat, waar de ander staat, wat jij bent en wat niet-jij is. Daarvoor moet je zo dicht mogelijk bij die grens komen. Als je teveel erbinnen blijft dan heb je een beperkt beeld van jezelf, ga je er overheen dan zit je al bij de ander op schoot.

Door te weten wat je grenzen zijn, weet je wie je zelf bent. En door contact te maken met je grenzen, maak je contact met jezelf.

De grenzen van de ander

In contact met een ander heb je niet alleen je eigen grenzen, maar kom je ook in aanraking met zijn of haar grenzen. Het aanvoelen van je grenzen is niet altijd gemakkelijk, je kan de neiging hebben om extra voorzichtig te zijn en er binnen te blijven, of je kan er (on)bewust voorbij gaan en zo jezelf kwijt raken. Zeker in contact is dat interessant, want dan heb je meerdere personen die handelen dus heb je niet alles zelf onder controle.

Er zijn dus stromingen in Tantra die zeggen dat je dan je grenzen moet verleggen, er bewust buiten treden om te ervaren wat er “buiten jou” gebeurt. Daarvoor zal je wel bewust moeten zijn wat je grenzen zijn (of hoe je ze herkent). En een idee hebben van wat je moet (of wilt) doen wanneer je in een situatie bent waarbij je voorbij je eigen grenzen leeft. Laat je alle controle los? Boor je een innerlijke kracht aan om met deze ‘vreemdheid’ om te gaan? Vraag je een god of godin om bescherming? Wat doe je?

Maar ook het werken met grenzen in contact kan je zo subtiel maken als je wilt, en dat is zeker erg boeiend om mee te experimenteren. Zoals ik eerder zei, jij bent je grenzen, dus als het lukt om de ander te verwelkomen op de grens, en elkaar daar te ontmoeten, dan heb je de mogelijkheid elkaar te raken zonder jezelf of de ander kwijt te raken.

Wat gebeurt er nou als je in de subtiliteit gaat samenwerken, als je bewust gaat afstemmen op elkaar? Je krijgt een verdieping en verfijning van het contact. Je kan de veiligheid en kracht creëren om zo dicht mogelijk bij je grenzen te komen en op dat punt elkaar te raken. Je houdt contact met jezelf, en voelt tegelijk de ander, en nadert dan beiden dat ‘nulpunt’ waar ‘ik’ in ‘jij’ verandert. Het punt van waaruit creatie mogelijk is, en als dat in verbinding met de ander gebeurt zelfs een gedeelde creatie.

Genoeg stof om mee te spelen!